M&A là gì? 10 Thương vụ M&A nổi tiếng tại Việt Nam

M&A là thuật ngữ quan trọng trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh. Nhiều người hẳn đã nghe về những thương vụ M&A nổi tiếng, thành công không chỉ trên thế giới mà cả ở Việt Nam, tuy nhiên lại không thực sự hiểu rõ về khái niệm này. Trong bài viết dưới đây, Finhay sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn M&A là gì, các hình thức M&A và những thương vụ nổi tiếng tại nước ta.

M&A là gì? 

M&A là viết tắt của từ Mergers – Sáp nhập và Acquisitions – Mua lại. M&A là hành động giành quyền kiểm soát một doanh nghiệp thông qua việc mua bán và sáp nhập các sản phẩm, dịch vụ hoặc mua bán/sáp nhập 2 doanh nghiệp đang hoạt động trên thị trường kinh tế.

M&A mặc dù được dùng chung nhưng 2 hành động: Sáp nhập và mua lại lại có sự khác biệt. Cụ thể như sau:

• M – Mergers (Sáp nhập): Những công ty hoạt động riêng lẻ, độc lập sáp nhập trở thành 1 doanh nghiệp duy nhất. Các đơn vị này có thể là đối thủ cạnh tranh, hoặc có chung nhà cung cấp – khách hàng.
• A – Acquisitions (Mua lại): Một doanh nghiệp mua lại 1 phần hoặc toàn bộ cổ phiếu của doanh nghiệp khác, sau đó có thể dành toàn bộ quyền kiểm soát công ty đã mua lại. Hoạt động mua lại thường là công ty có quy mô lớn, tầm cỡ mua lại các doanh nghiệp nhỏ và giành quyền kiểm soát.

Kết quả của 2 hành động M&A là như nhau, nhưng mối quan hệ giữa 2 đối tượng là khác nhau, quyết định việc “Sáp nhập” hay “Mua lại”.

Lợi ích và hạn chế của thương vụ M&A là gì?

Hoạt động M&A được diễn ra thường xuyên, liên tục giữa các doanh nghiệp trên thị trường. Dù đem lại nhiều ưu điểm cho doanh nghiệp nhưng hoạt động M&A cũng có một số hạn chế

Lợi ích của M&A

Một số lợi ích của M&A có thể kể tới như: 

• Hoạt động M&A nâng cao quy mô của doanh nghiệp, từ đó cải thiện hiệu quả kinh tế. Bởi khi quy mô sản xuất, vận hành hệ thống tăng, công ty sẽ mua nguyên liệu với số lượng lớn và giá thành rẻ hơn, qua đó cải thiện hiệu suất sản xuất kinh doanh tối ưu hơn.
• Hoạt động M&A giúp doanh nghiệp tăng thị phần, nhờ việc tập hợp các nguồn lực, nhóm khách hàng mục tiêu.
• M&A giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực phân phối, mở rộng phạm vi tiếp cận khách hàng ở nhiều khu vực. Hoạt động M&A giúp mở rộng về mặt địa lý, gia tăng chi nhánh, từ đó cải thiện kênh phân phối hàng hóa.
• M&A sáp nhập và mua lại sẽ tập trung nguồn nhân lực chất lượng cao cho công ty mới, từ đó nâng cơ hội phát triển mở rộng.
• Hoạt động M&A sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực tài chính của doanh nghiệp. Bởi 2 tài chính và lợi nhuận của 2 công ty khi hợp lại sẽ lớn hơn một.

Hạn chế của M&A

Bên cạnh những lợi ích mà hoạt động M&A mang lại, việc sáp nhập và mua lại cũng có những hạn chế như:

• Việc mua lại một doanh nghiệp sẽ tốn kém chi phí rất lớn, để nắm giữ kiềm kiểm soát doanh nghiệp đó.
• Các vấn đề pháp lý liên quan đến hoạt động M&A khá phức tạp, yêu cầu chi phí cao cho việc xử lý pháp lý.
• Việc tập trung vào mua lại 1 doanh nghiệp khác có thể khiến công ty của bạn bỏ qua nhiều cơ hội giao dịch, mua bán khác trên thị trường.
• Sự xung đột tiêu cực từ việc sáp nhập 2 doanh nghiệp với nhau có thể gây khó khăn cho việc quản lý, vận hành, rủi ro giảm giá cổ phiếu trên thị trường.

Các quy định pháp luật điều chỉnh hoạt động M&A

M&A là hoạt động kinh doanh quen thuộc trong nền kinh tế toàn cầu và cả ở Việt Nam. Các hình thức M&A diễn ra cần tuân thủ theo quy định pháp luật, để đảm bảo tính minh bạch và công bằng của thị trường.

Dưới đây là những quy định pháp lý điều chỉnh hoạt động M&A mà các doanh nghiệp cần tuân thủ:

• M&A được thực hiện theo quy định của Luật Doanh nghiệp: Cụ thể, Luật Doanh nghiệp quy định về khái niệm, trình tự thủ tục việc sáp nhập, mua lại, áp dụng đối với từng mô hình công ty.
• M&A thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư năm 2020: Theo đó, hoạt động M&A được coi là hình thức đầu tư trực tiếp, doanh nghiệp có thể mua lại 1 phần hoặc toàn bộ công ty mục tiêu.
• M&A thực hiện theo quy định của Luật Cạnh tranh: Hoạt động sáp nhập, mua lại là hình thức tập trung kinh tế. Hình thức M&A sẽ bị cấm khi việc sáp nhập, mua lại gây ảnh hưởng và hạn chế một cách đáng kể cho thị trường kinh tế Việt Nam.
• M&A thực hiện theo quy định của Luật Chứng khoán: Việc sáp nhập, mua lại của công ty chứng khoán, quản lý quỹ cần được sự chấp thuận của Ủy ban chứng khoán nhà nước.
• M&A thực hiện theo Luật các tổ chức tín dụng: Việc sáp nhập, chia tách hay mua lại của các tổ chức tín dụng cần được sự chấp thuận của ngân hàng nhà nước.
• Ngoài ra, hoạt động M&A cần tuân thủ các cam kết trong các hiệp định, tổ chức: GATT/GATS/WTO, khu vực ASEAN, hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, Cam kết quốc tế về đầu tư song phương có yếu tố tự do hóa liên quan đến hoạt động M&A.

Doanh nghiệp trong từng lĩnh vực cần đánh giá và xem xét quy định trong các Luật, cam kết và hiệp định kinh tế liên quan, để tránh các sai phạm đáng tiếc.

Các hình thức M&A phổ biến hiện nay

Để hiểu cụ thể chiến lược M&A là gì, bạn cần hiểu rõ các hình thức M&A phổ biến hiện nay. Dưới đây, là 3 hình thức Mergers & Acquisitions phổ biến nhất:

M&A theo chiều dọc

Hoạt động sáp nhập với mục đích kết nối 2 công ty có cùng chuỗi giá trị sản xuất, nhưng khác biệt về giai đoạn sản xuất đang thực hiện. Đặc điểm của hoạt động M&A theo chiều dọc sẽ đảm bảo kiểm soát và nâng cao chất lượng hàng hóa, đầu ra sản phẩm. Từ đó, M&A theo chiều dọc sẽ khống chế đầu ra của đối thủ cạnh tranh, cắt giảm chi phí sản xuất cho doanh nghiệp.

Ví dụ như: Một doanh nghiệp kinh doanh may mặc, sáp nhập với công ty dệt. Hoạt động sáp nhập này nâng cao chuỗi cung ứng, hạn chế nguồn cung cho đối thủ cạnh tranh.

M&A theo chiều ngang

Hoạt động sáp nhập các công ty cạnh tranh trực tiếp với nhau. Các doanh nghiệp này thường có chung sản phẩm, hình thức mua bán, phân khúc khách hàng. Hiệu quả từ hoạt động M&A theo chiều ngang sẽ gia tăng thị phần, doanh thu lợi nhuận, loại bỏ đối thủ cạnh tranh. 

Ví dụ: Công ty may mặc thời trang xuất khẩu A, sáp nhập với công ty B cũng may mặc thời trang xuất khẩu. Hoạt động M&A sẽ loại bỏ đối thủ cạnh tranh cho công ty A, nâng cao thị phần khách hàng.

M&A kết hợp

Hình thức mua bán, sáp nhập để hình thành các doanh nghiệp, tập đoàn lớn. Việc sáp nhập này diễn ra giữa những công ty cùng phục vụ 1 nhóm khách hàng, trong lĩnh vực cụ thể nhưng không cung cấp sản phẩm giống nhau. Các sản phẩm này có thể hỗ trợ lẫn nhau, đi cùng nhau để chăm sóc khách hàng, nâng cao chất lượng dịch vụ và uy tín doanh nghiệp. 

Hình thức M&A này sẽ mang lại nhiều lợi ích như: Đa dạng hóa mặt hàng, sản phẩm, gia tăng lợi nhuận, giảm rủi ro cho doanh nghiệp, tiếp cận được nguồn tài nguyên khách hàng có sẵn…

Ví dụ của hình thức M&A kết hợp: Công ty sản xuất quần áo thời trang với công ty sản xuất giày dép. Đây là nhóm ngành có chung phân khúc khách hàng, việc sáp nhập sẽ gia tăng loại hàng hóa phục vụ cho người tiêu dùng có nhu cầu, từ đó gia tăng và tối ưu lợi nhuận.

Quy trình thực hiện M&A như thế nào?

• Bước 1: Xây dựng chiến lược M&A cụ thể với mục đích với lộ trình rõ ràng, phương pháp để đạt được mục tiêu đó.
• Bước 2: Xác định tiêu chí tìm kiếm công ty mục tiêu. Doanh nghiệp muốn mua lại hay sáp nhập cần có tiêu chí đánh giá và chọn công ty phù hợp để thực hiện hoạt động M&A, mang lại lợi nhuận tối ưu. Từ đó, lập ra danh sách các công ty có thể mua lại, phù hợp với mục đích M&A của doanh nghiệp.
• Bước 3: Xác định các công ty tiềm năng có thể mua lại, từ danh sách doanh nghiệp đã được lập ra trước đó.
• Bước 4: Liên hệ với các công ty tiềm năng có thể mua lại để nhận định mong muốn, nhu cầu của đối phương.
• Bước 5: Thu thập thông tin liên quan đến công ty mục tiêu, bằng cách yêu cầu đơn vị cung cấp các báo cáo tài chính, dữ liệu liên quan đến sản xuất, tình hình nợ, khách hàng…
• Bước 6: Đàm phán và thương lượng các điều khoản chi tiết giữa 2 doanh nghiệp muốn mua lại và công ty mục tiêu.
• Bước 7: Thẩm định giá trị của công ty mục tiêu, bằng việc điều tra trực tiếp, phân tích mọi khía cạnh của doanh nghiệp (Chỉ số tài chính, tài sản cố định, nợ, nguồn nhân lực, nguồn khách hàng…).
• Bước 8: Thỏa thuận và ký kết hợp đồng mua bán với các điều khoản chi tiết đã được 2 bên thảo luận thống nhất trước đó.
• Bước 9: Thực hiện thanh toán tài chính, theo thỏa thuận giữa 2 bên và theo lộ trình.
• Bước 10: Hai nhóm quản lý của công ty mục tiêu và thâu tóm làm việc cùng nhau, có thể điều chỉnh lại 1 số điều khoản cần thiết. Sau đó có thể kết thúc quá trình M&A.

#10 Thương vụ M&A nổi tiếng tại Việt Nam

Với sự phát triển của kinh tế thị trường, tự do thương mại, nước ta là nơi diễn ra nhiều hoạt động M&A. Dưới đây là 10 thương vụ M&A nổi tiếng tại Việt Nam bạn không thể bỏ qua.

1. Central group mua lại Big C Việt Nam vào năm 2016, với giá trị 1.14 tỷ USD để sở hữu thương hiệu này. Ngoài ra, Central group còn đầu tư mua lại điện máy Nguyễn Kim – Hệ thống phân phối thiết bị điện tử hàng đầu Việt Nam.
2. Thaibev và Sabeco: Công ty Thai Beverage – Thái Lan chi 4,8 tỷ USD để mua lại 53,59% cổ phần công ty Bia rượu nước giải khát Sài Gòn – Sabeco. Thương vụ M&A giữa Thaibev và Sabeco cho thấy đại gia ngành nước giải khát Việt Nam, đang có động thái chiếm lĩnh thị trường Việt Nam. Sabeco là thương hiệu bia nước giải khát lớn nhất nước ta hiện nay, với thị phần chiếm đến 41%. Đây là thương vụ M&A lớn trong năm 2022, đánh dấu mốc giá trị thương vụ M&A trên thị trường Việt Nam đạt 10 tỷ USD.
3. SK Group và Vingroup: Vào năm 2019, SK Group – SK South East Asia chi 1 tỷ USD để mua lại 6.1% cổ phần của Vingroup để trở thành đối tác chiến lược của tập đoàn hàng đầu Việt Nam.
4. GIC Private Limited và Vinhomes: Tháng 4/2018, quỹ đầu tư của chính phủ Singapore – GIC Private Limited hoàn thành thương vụ mua lại Vinhomes với giá trị 1.3 tỷ USD.
5. Vinacapital và khách sạn Hilton Opera Hà Nội: Vinacapital mua lại 70% giá trị cổ phần của khách sạn Hilton Opera Hà Nội với giá trị giao dịch 43 triệu USD.
6. Mường Thanh và CTCP Du lịch Dầu khí Phương Đông: Theo đó, ông Lê Thanh Thản chủ sở hữu của tập đoàn Mường Thanh đã mua lại 49,5% cổ phần của CTCP Du lịch Dầu khí Phương Đông. Mường Thanh hoàn toàn thâu tóm và sở hữu khách sạn Phương Đông với quy mô 120 phòng, tại tp. Vinh, Nghệ An.
7. Hanel và Daewoo Hà Nội: Hanel là nhà đầu tư Hàn Quốc lớn, đã mua lại 70% cổ phần của khách sạn Daewoo Hà Nội, giá trị hợp đồng không được tiết lộ cụ thể.
8. Singha – Masan Consumer và Masan Brewery: thương vụ được diễn ra vào cuối năm 2015, Tập đoàn Masan ký kết hợp tác chiến lược với tập đoàn Masan Thái Lan. Giá trị thương vụ giữa Singha và Masan giá trị 1.1 tỷ USD.
9. Sovico Group và Furama: Sovico group đã mua lại 5 khách sạn 5 sao của Furama trải dài từ Bắc vào Nam. Sovico góp vốn bằng quyền sử dụng đất hiện có để sở hữu chuỗi thương hiệu khách sạn 5 sao Furama. Ngoài ra, tập đoàn Sovico còn mua lại 2 khu nghỉ dưỡng: Ana Mandara và An Lam Ninh Van Bay.
10. CTCP Du lịch Thiên Minh mua lại hệ thống khách sạn nghỉ dưỡng Victoria: Chuỗi 6 khách sạn nghỉ dưỡng tại Victoria (Hội An, Phan Thiết, Cần Thơ, Châu Đốc, Angkor – Campuchia) được công ty Thiên Minh – Một doanh nghiệp du lịch Việt Nam mua lại. Trong đó, Công ty Thiên Minh có sự hỗ trợ tài chính từ 1 cổ đông lớn là Công ty Tài chính Quốc tế (IFC).

Các thương vụ sáp nhập và mua lại được thực hiện phổ biến trên thị trường hiện nay, nhằm thực hiện các mục tiêu hay chiến lược kinh tế riêng của từng doanh nghiệp. Hy vọng qua những chia sẻ hữu ích trên đây đã giúp bạn đọc hiểu rõ M&A là gì và những quy định, trình tự các bước để tiến hành một thương vụ mua lại và sáp nhập doanh nghiệp thành công.