Lợi suất trái phiếu Chính phủ là gì? Định nghĩa và đặc điểm chi tiết

Trái phiếu Chính phủ là một kênh đầu tư được đánh giá là có lợi suất ổn định, an toàn và thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn. Vậy Lợi suất trái phiếu chính phủ là gì? Để nắm rõ được khái niệm này, hãy cùng Finhay khai thác chi tiết qua bài chia sẻ dưới đây nhé. 

Lợi suất trái phiếu Chính phủ là gì?

Trái phiếu chính phủ hay trái phiếu nhà nước, về cơ bản là một khoản vay của Chính phủ để tài trợ cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng và các dự án Quốc gia. Đối với trái phiếu chính phủ, ngoài lãi suất định kỳ được nhận, khi đầu tư trái phiếu Chính phủ bạn còn được hưởng một khoản lợi nhuận nữa, gọi là yield. Yield ở đây có thể tạm dịch tiếng Việt là “lợi suất”.

Nói một cách đơn giản, khi lãi suất và kỳ hạn của trái phiếu không thay đổi. Nhưng giá của trái phiếu lại biến động theo cung cầu của thị trường. Đây chính là nguyên nhân tạo nên lợi suất đầu tư (Yield).

Đặc điểm lợi suất trái phiếu chính phủ 

Lợi suất trái phiếu, là một trong những thước đo kinh tế, giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định lựa chọn hình thức hay thời hạn đầu tư nào. Cho nên, đặc điểm của lợi suất trái phiếu Chính phủ tác động rất lớn đến việc thu hút các nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu.

Lợi suất trái phiếu Chính phủ được chia làm 2 loại dựa theo cách tính lãi suất trái phiếu:

• Trái phiếu có lãi suất cố định: Lợi suất được xác định dựa trên tỷ lệ % cố định theo mệnh giá mua trái phiếu tại thời điểm mua. 
• Trái phiếu có lãi suất thả nổi: Lợi suất được trả trong các kỳ và biến đổi tăng hoặc giảm theo một lãi suất tham chiếu.

Ngoài ra, lợi suất trái phiếu Chính phủ có một số đặc điểm riêng biệt: 

• Tính ổn định: Nguồn thu nhập ổn định khi khách hàng được hưởng trái tức trong thời gian nắm giữ. 
• Miễn thuế thu nhập: Số tiền nhận được từ lợi suất trái phiếu Chính phủ không tính vào thu nhập cá nhân, do đó được miễn phí thuế thu nhập. 

• Lợi suất thấp: So với các chủ thể phát hành trái phiếu khác, trái phiếu Chính phủ được cho là có lãi suất thấp hơn. Nguyên nhân này tạo nên nhược điểm của trái phiếu Chính phủ.
• Phụ thuộc vào kỳ hạn: Tùy thuộc vào kỳ hạn của trái phiếu mà trái chủ sẽ được nhận khoản lợi suất khác nhau. Mức kỳ hạn của trái phiếu chính phủ được chia làm 3 loại là ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Tuy nhiên, lợi suất trái phiếu chính phủ cũng phụ thuộc vào những yếu tố như sự ổn định chính trị, kinh tế vĩ mô hoặc mức độ tín nhiệm của một quốc gia nhất định.

Lợi tức trái phiếu tỷ lệ nghịch với giá trị hiện tại của nó. Lợi tức càng lớn, giá thị trường hiện tại của trái phiếu càng thấp.

Một số lưu ý về lợi suất trái phiếu

Lợi suất là một trong những yếu tố mấu chốt giúp các nhà đầu tư lựa chọn kênh đầu tư. Để hiểu rõ hơn về trái phiếu và lợi suất trái phiếu Chính phủ, bạn có thể tham khảo thêm một số lưu ý như: 

Lợi tức trái phiếu như một chỉ số kinh tế

Chính phủ là một trong những nhà đầu tư lớn nhất vào nền kinh tế, lợi tức trái phiếu có thể là một thông số hữu ích trong việc đánh giá sức khỏe nền kinh tế.

Lợi suất trái phiếu chính phủ thường được các nhà kinh tế sử dụng để đánh giá quỹ đạo của một nền kinh tế. Khi các nhà đầu tư bán trái phiếu chính phủ, giá giảm và lợi suất tăng. Lợi tức cao hơn cho thấy rủi ro lớn hơn. Nếu lợi tức của một trái phiếu cao hơn nhiều so với khi nó được phát hành, thì có khả năng là công ty hoặc chính phủ đã phát hành bị căng thẳng về tài chính và có thể không trả được vốn.

Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi suất trái phiếu Chính phủ

Lợi suất trái phiếu Chính phủ tuy có tính ổn định nhưng cũng bị ảnh hưởng ít nhiều bởi:

• Giá trị của đồng tiền phát hành trên thị trường ngoại hối
• Uy tín tín dụng của Chính phủ phát hành
• Sự ổn định của chính phủ phát hành.

Nhà đầu tư cần nhớ rằng không có thương vụ nào là phi rủi ro ngay cả trái phiếu chính phủ.

Thanh toán lợi suất trái phiếu Chính phủ ở đâu?

Lợi suất trái phiếu Chính phủ được Bộ tài chính thanh toán khi đến hạn và chỉ trả tại Kho bạc Nhà nước. Trường hợp các trái phiếu đến hạn trả lãi mà chủ sở hữu chưa nhận sẽ được bảo lưu cả gốc và lãi trong thời hạn phát hành.

Trong khoảng thời gian kể từ ngày đến hạn mà chưa thanh toán, trái chủ được hưởng lãi suất tương đương lãi suất tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn.

Những rủi ro cần lưu ý khi đầu tư trái phiếu Chính phủ

Trái phiếu chính phủ thường được gọi là chứng khoán không có rủi ro, lợi suất ổn định. Sự thật là trái phiếu chính phủ chỉ không có rủi ro vỡ nợ. Rủi ro thực sự của trái phiếu nằm ở chỗ khác.

Vậy, rủi ro của trái phiếu chính phủ là gì? Có cần lưu ý khi đầu tư vào trái phiếu do chính phủ phát hành không?

Rủi ro lạm phát

Mọi nền kinh tế đều trải qua lạm phát theo thời gian, ở mức độ này hay mức độ khác. Và trái phiếu Chính phủ là kênh đầu tư có lợi suất thấp, do vậy một chút lạm phát có thể xóa đi lợi suất đó, thậm trí hao hụt vốn đầu tư ban đầu nếu tỷ lệ lạm phát cao hơn lãi suất trái phiếu.

Tức là, khoản đầu tư 1 tỷ đồng vào trái phiếu Chính phủ trong một năm với lãi suất 1% sẽ giúp bạn nhận được 1.01 tỷ đồng. Nhưng nếu lạm phát là 2%, khoản đầu tư ban đầu tại thời điểm đáo hạn sẽ có sức mua dưới 990 triệu đồng.

Rủi ro lãi suất trong trái phiếu chính phủ 

Có mối quan hệ ngược chiều giữa lãi suất và giá trái phiếu. Khi lãi suất tăng, giá trái phiếu giảm và khi lãi suất giảm thì giá trái phiếu tăng

Để giải thích mối quan hệ giữa giá trái phiếu và lãi suất này có hai cách. 

• Cách thứ nhất, mối quan hệ dựa trên nguyên lý định giá trái phiếu. Giá trái phiếu hiện tại được tính bằng tổng giá trị của các khoản tiền thanh toán cho trái chủ. Giả sử một trái phiếu Chính phủ phát hành với kỳ hạn là N năm và các khoản tiền nhận được bao gồm: Tiền lãi (R) định kỳ và tiền gốc (FV) ở thời điểm đáo hạn. 

Với lãi suất bình quân thị trường là i, khi đó giá của trái phiếu (hay giá trị hiện tại của tổng dòng tiền được thanh toán) xác định như sau:

Ví dụ, Chính phủ phát hành trái phiếu mệnh giá 1.000 đồng, có thời hạn một năm với mức lãi suất  là 10%/năm, trong điều kiện lãi suất thị trường hiện tại là 11%/năm. Khi đó, giá trái phiếu khi đáo hạn được tính như sau:

Từ ví dụ thực tế trên ta thấy một mối quan hệ nghịch đảo là khi lãi suất thị trường tăng lên thì giá trái phiếu sẽ giảm xuống.

• Cách thứ hai để giải thích mối quan hệ giữa lãi suất và giá trái phiếu là dựa trên quan hệ cung – cầu trái phiếu trên thị trường.

Đây là một trong những yếu tố khiến nhà đầu tư lo lắng về “giá bán lại” của trái phiếu, vì khi giá trái phiếu giảm, số tiền thu lại được khi thanh khoản không bằng tiền vốn ban đầu. 

Điều này xảy ra vì khi lãi suất giảm, các nhà đầu tư cố gắng nắm bắt hoặc “giữ” lợi suất tốt nhất trong thời gian lâu nhất có thể, nhằm mục đích thu lợi nhuận trước từ trái phiếu hiện hành, trả lãi suất cao hơn so với mức giá thị trường bấy giờ. Sự gia tăng nhu cầu dẫn đến tình trạng tăng giá trái phiếu. 

Trái lại, nếu lãi suất hiện hành tăng lên, phần lớn các nhà sẽ từ bỏ những trái phiếu trả lãi suất thấp. Điều này sẽ khiến cho giá trái phiếu giảm xuống.

Chi phí cơ hội

Một nhà đầu tư, đầu tư 1 tỷ đồng vào trái phiếu Chính phủ sẽ mất cơ hội đầu tư hoặc chi tiêu 1 tỷ đồng đó vào nơi khác có khả năng sinh lời cao hơn như quỹ giao dịch trao đổi mua bán, phát triển kinh doanh hoặc cổ phiếu.

Tất cả các quyết định tài chính, ngay cả các khoản đầu tư trái phiếu Chính phủ, đều mang chi phí cơ hội và sẽ mất cơ hội nếu bạn đầu tư sai nguồn. Tuy nhiên, các quyết định đầu tư luôn là sự cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận.

Phía trước những rủi ro luôn có lợi ích đặc biệt từ các kênh đầu tư. Hãy tìm hiểm và so sánh thật kỹ để có lựa chọn chính xác trong kinh doanh. Finhay hy vọng, với những chia sẻ về khái niệm và đặc điểm lợi suất trái phiếu Chính phủ sẽ giúp các nhà đầu tư dễ dàng hơn trong việc bắt đầu đầu tư kênh trái phiếu.