Chiến lược đại dương xanh là gì? Nguyên tắc và công cụ xây dựng thế nào?

Trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay, các doanh nghiệp cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ để tìm kiếm cơ hội mới. Sử dụng chiến lược kinh doanh hiệu quả giúp doanh nghiệp tiến nhanh hơn tới mục tiêu phát triển. Trong đó, chiến lược đại dương xanh đang được nhiều doanh nghiệp lựa chọn và ưu tiên hơn. Vậy chiến lược đại dương xanh là gì và có đặc điểm thế nào? 

Đại dương xanh là gì?

Khái niệm đại dương xanh theo W.Chan Kim và Renee Mauborgne (tác giả của tác phẩm Chiến lược đại dương xanh): Đại dương xanh là khoảng trống thị trường, không có sự cạnh tranh hoặc nếu có thì cạnh tranh không đáng kể.

Chiến lược đại dương xanh là gì?

Chiến lược đại dương xanh được hiểu là chiến lược phát triển và mở rộng thị trường mà tại đó ít hoặc không có đối thủ cạnh tranh. Các doanh nghiệp đi theo chiến lược này cần tìm ra/theo đuổi thị trường chưa có doanh nghiệp nào từng làm trước đó hoặc có sự cạnh tranh không đáng kể.

Đặc điểm của thị trường đại dương xanh

• Chiến lược sẽ tập trung vào những đối tượng chưa từng là khách hàng: Nếu trong các thị trường khác, doanh nghiệp tập trung mạnh vào các khách hàng hiện tại thì thị trường đại dương xanh sẽ nỗ lực thu hút khách hàng mới, kể cả những người chưa từng sử dụng sản phẩm.
• Tạo ra thị trường không có sự cạnh tranh để phục vụ: Trong khi các doanh nghiệp khác đang phải cạnh tranh trong thị trường hiện tại, doanh nghiệp của đại dương xanh ít hoặc không có đối thủ cạnh tranh. Không ai biết cách thâm nhập vào thị thị trường này, bạn là người chiến thắng duy nhất. Giả sử có doanh nghiệp bắt đầu hoạt động theo hướng của bạn, họ khó có thể đuổi kịp nếu chiến lược của doanh nghiệp bạn đúng đắn.
• Nơi mà sự cạnh tranh không còn liên quan: Tại thị trường này, các đối thủ không thể sao chép ý tưởng của doanh nghiệp bạn để biến nó thành câu chuyện thành công lần thứ hai, thứ ba,… Ý tưởng cốt lõi của chiến lược đại dương xanh chính là: Tạo ra giá trị cao ở mức chi phí thấp.
• Tạo ra – nắm giữ nhu cầu mới: Chính bạn là người cung cấp những giá trị khác biệt, hữu ích để thu hút khách hàng – những người chưa bao giờ có ý định sử dụng sản phẩm của công ty.
• Sự cân bằng của chi phí và giá trị bị phá vỡ: Với chiến lược đại dương xanh, bạn có thể cùng lúc tạo ra giá trị cao và đảm bảo chi phí thấp. Tổ chức phải nghiên cứu mọi ngóc ngách của quy trình, cắt giảm những chi phí không cần thiết. Bất cứ thứ gì không tạo ra, đóng góp ít giá trị sẽ bị loại bỏ, cắt giảm ngay.

Nguyên tắc và công cụ xây dựng chiến lược đại dương xanh

Có những nguyên tắc cần lưu ý trước khi tham gia xây dựng chiến lược đại dương xanh. Đồng thời, có những công cụ hỗ trợ quá trình xây dựng chiến lược mà doanh nghiệp nên biết để áp dụng hiệu quả trong hoạt động của kinh doanh của mình.

Nguyên tắc xây dựng

Có 4 nguyên tắc cơ bản trong chiến lược đại dương xanh:

• Tái cấu trúc thị trường: thể hiện qua việc doanh nghiệp tạo ra giá trị, tập trung đáp ứng nhu cầu của các nhóm khách hàng khác nhau, cung cấp sản phẩm dịch vụ bổ sung. Chiến lược không đánh giá việc thay thế hoàn toàn 1 sản phẩm cụ thể, nó nhằm vào việc sử dụng các sản phẩm có hình thức, cấu hình, chức năng,… khác nhau nhưng có thể thay thế.
• Tập trung vào tầm nhìn tổng thể: Chủ doanh nghiệp có cái nhìn bao quát, giải quyết hiệu quả các rủi ro trong việc lập kế hoạch. Những cơ sở như cửa hàng, thương hiệu cần xây dựng quy trình, kế hoạch cải tiến và thực hiện theo. Từ đó tạo ra các đổi mới, giá trị cao hơn.
• Tăng trưởng nhu cầu hiện tại mạnh hơn: Để xây dựng nên một thị trường đại dương xanh hiệu quả, quản lý doanh nghiệp phải đánh giá đến phân khúc thị trường tốt, đáp ứng được nhu cầu của khách hàng. Không cần tập trung vào sự khác biệt giữa các đối tượng riêng biệt, chiến lược đại dương xanh sẽ xây dựng dựa trên điểm chung của khách hàng.
• Hiện thực hóa chiến lược – vượt qua trở ngại tổ chức: Để chiến lược đại dương xanh diễn ra thành công, tất cả thành viên của tổ chức đều phải tham gia với mục đích chung là tạo điều kiện để thực hiện kế hoạch. Dựa theo nguyên tắc này, nhà quản lý giải quyết được các vấn đề liên quan đến hành vi, thái độ của nhân viên.

Công cụ xây dựng

Để xây dựng chiến lược đại dương xanh, doanh nghiệp có thể sử dụng các công cụ như:

Sơ đồ chiến lược – strategic canvas

Đây là công cụ cơ bản gồm các đường giá trị của doanh nghiệp, đường giá trị đối thủ cạnh tranh được trình bày trong 1 hoặc nhiều hình ảnh.

Trong đó:

• Giá trị chính là lợi ích và mong đợi của khách hàng. Dựa vào sơ đồ, doanh nghiệp so sánh giữa mức độ cao thấp của giá trị mà doanh nghiệp mang lại cho khách hàng, so với các tiêu chuẩn đánh giá năng lực cạnh tranh trong ngành.
• Doanh nghiệp biết được đối thủ và bản thân doanh nghiệp đang tập trung vào yếu tố cạnh tranh nào. Trường hợp 2 đường giá trị giống nhau – dấu hiệu cho thấy đã có doanh nghiệp đang tồn tại trong đại dương đỏ. 2 đường giá trị khác nhau là doanh nghiệp đã thành công tạo ra đại dương xanh.

Công cụ khung 4 hành động

Sau khi định vị được tình hình kinh doanh thông qua strategy canvas, doanh nghiệp cần vẽ lại đường giá trị doanh nghiệp thỏa mãn mục tiêu khác biệt hóa và chi phí thấp.

Cần tiến hành cần cắt giảm các yếu tố không thật sự quan trọng, tăng cường yếu tố mang lại giá trị cao cho khách hàng. Để làm được điều này phải trả lời được 4 câu hỏi:

• Yếu tố cần giảm xuống mức thấp hơn so với mức trong ngành là?
• Yếu tố nào từng là tất yếu nhưng giờ cần loại bỏ?
• Yếu tố nào nên/cần tăng lên cao hơn mức tiêu chuẩn trong ngành?
• Yếu tố nào chưa từng tồn tại trong ngành, nên được bổ sung?

Hai câu trên giúp cắt giảm chi phí hiệu quả hơn so với các đối thủ cạnh tranh. Nguồn lực dư ra ở hệ quả 2 yếu tố đầu được dùng cho các nhân tố khác quan trọng của 2 yếu tố cuối, mang lại hiệu quả và lợi ích lớn hơn cho khách hàng.

Mô hình mạng

Đây là công cụ bổ trợ cho công cụ khung 4 hành động. Doanh nghiệp đã trả lời được 4 câu hỏi trên sẽ điền câu trả lời vào mô hình mạng gồm:

• Loại bỏ
• Cắt giảm
• Gia tăng
• Hình thành

Từ đó, doanh nghiệp xác định cụ thể cần làm gì để tạo ra một chiến lược đại dương xanh. 4 ô đều có tầm quan trọng như nhau, không nên chỉ tập trung vào 1 ô cụ thể nào cả.

Ví dụ về chiến lược đại dương xanh

Để hiểu hơn về chiến lược này, hãy cùng tham khảo 2 ví dụ về việc doanh nghiệp đã sử dụng thành công chiến lược đại dương xanh.

iTunes – trình đa phương tiện từ hình ảnh, phát thanh internet, video, âm nhạc, … được phát triển bởi Apple.

Ý tưởng lần đầu tiên bởi thực trạng chia sẻ file nhạc bất hợp pháp. Năm 2003, Apple ra mắt iTunes để cung cấp danh sách các bài hát riêng lẻ và có chiến lược định giá hợp lý. Ứng dụng này giúp khách hàng loại bỏ sự khó chịu khi họ có thể mua lẻ bài hát thay vì phải mua toàn bộ CD.

Ngay sau đó, Apple cùng bảo vệ các công ty thu âm – bảo vệ bản quyền mà không gây bất tiện cho người dùng. Hiện tại, iTunes chiếm khoảng 60% thị trường tải nhạc số toàn cầu.

Canon – Một tập đoàn đa quốc gia Nhật Bản thành công trong lĩnh vực sản xuất các sản phẩm về máy photocopy, máy in, sản phẩm về hình ảnh, quang học, …

Công ty đã áp dụng chiến lược đại dương xanh ở việc tạo ra một thị trường ngành công nghiệp máy photocopy để bàn. So với các đối thủ cạnh tranh và chính bản thân Canon cũng đang sản xuất máy copy truyền thống, đối tượng khách hàng nhắm đến là nhà quản lý bộ phận mua thiết bị văn phòng, họ có nhu cầu mua máy kích thước lớn, nhanh, bền, có dịch vụ bảo trì.

Tuy nhiên, Canon đã kịp thời nhắm đến đối tượng khách hàng khác rất tiềm năng – những thư ký. Họ tạo ra máy photocopy để bàn, nhỏ gọn, đầy đủ chức năng phục vụ nhu cầu sử dụng của nhóm khách hàng từng bị bỏ qua. Canon đã thành công mở khóa giá trị, tạo ra không gian thị trường mới không bị kiểm soát.

So sánh sự khác nhau giữa đại dương xanh và đại dương đỏ

Trên đây là toàn bộ thông tin về chiến lược đại dương xanh cùng những nguyên tắc, công cụ để xây dựng chiến lược hiệu quả. Đây được coi là chiến lược sống còn giúp doanh nghiệp định vị vị thế, tồn tại trên thị trường. Nếu biết áp dụng hiệu quả, doanh nghiệp sẽ tạo ra thị trường độc quyền và thu được lợi nhuận từ nó.